Choroby i objawy

Najczęstsze choroby, patologie, objawy

Tworząc ten dział pragniemy przedstawić Państwu opisy popularnych chorób bezpośrednio związanych z naszą działalnością. Oczywiście, zawarte w nim objaśnienia nie zastąpią konsultacji lekarskiej, porady kosmetologa czy podologa, ani nie oddadzą pełni wiedzy medycznej, jednak mamy nadzieję, że pozwolą na wgląd w interesujące Państwa tematy. Będziemy się starali systematycznie uzupełniać katalog chorób o kolejne pojęcia, a Państwu będziemy wdzięczni za wszelkie sugestie i propozycje.

• Bąbel pokrzywkowy

  Jest to wyraźnie odgraniczony od otoczenia wykwit, wyniosły ponad powierzchnię skóry, o białej lub różowej barwie, gładkiej powierzchni i znacznej spoistości. Bąbel pojawia się szybko, przy czym  towarzyszy temu ból i świąd. Jego powstanie związane jest z obrzękiem podścieliska łącznotkankowego skóry właściwej wskutek zwiększonej przepuszczalności naczyń krwionośnych. Ustępuje również szybko, bez pozostawienia śladu. Obserwujemy go np. po oparzeniu pokrzywą.

• Bielactwo nabyte

  Choroba, dotykająca zwykle młodych ludzi, objawiająca się występowaniem plam depigmentacyjnych (odbarwionych), co tworzy typowy obraz wystarczający do postawienia rozpoznania. Przyczyną powstawania plam jest utrata melanocytów skóry, lecz nie w pełni jest wyjaśnione źródło tego zaburzenia. Najbardziej prawdopodobną patogenezą są mechanizmy autoimmunologiczne, czyli autoagresja organizmu. Plamy depigmentacyjne umiejscawiają się w każdym miejscu ciała, najczęściej symetrycznie, mają różne rozmiary, ich granice są wyraźne. Nie ma znanych metod zapobiegania bielactwu, ale znane są metody jego leczenia.

• Bliznowiec

  Bliznowiec (keloid) to guz o wyglądzie wybitnie przerośniętej blizny, zbudowany z włókien kolagenowych, powstały wskutek nadmiernej aktywności fibroblastów. Najczęściej pojawia się w miejscu urazu, ale również bez uchwytnej przyczyny. Bliznowce widuje się zwykle w okolicy szyi i klatki piersiowej, ale mogą powstawać w każdym miejscu ciała. Skłonność do występowania bliznowców jest uwarunkowana genetycznie. Bliznowce stosunkowo rzadko występują u ludzi rasy białej.

  Usuwanie bliznowców jest wyjątkowo trudne i bardzo często kończy się niepowodzeniem. Operacyjne wycięcie zmiany już samo w sobie jest urazem, a zatem czynnikiem wywołującym niepożądaną reakcję i może prowadzić do powstania kolejnego przerostu w tym samym miejscu.

  W leczeniu i zapobieganiu nawrotom stosuje się różnego rodzaju maści i opatrunki, jednak nie dają one zadowalających efektów. Na obecnym poziomie wiedzy najracjonalniejsze jest wycięcie bliznowca a następnie zastosowanie wczesnej, sterydowej terapii skojarzonej pod postacią miejscowego ostrzykiwania i smarowania maściami. Jednak i to nie daje gwarancji braku wznowy.

• Brodawka łojotokowa

  Zwana również brodawka starczą z powodu proporcjonalnie częstszego występowania u ludzi starszych, jest łagodną, naskórkową zmianą rozrostową o niejasnej etiologii. Najczęściej ma postać mnogich narośli płaskich, wypukłych lub uszypułowanych, o wielkości od kilku do kilkunastu mm, o zabarwieniu od cielistego poprzez brązowe do czarnego i szorstkiej, granulowanej powierzchni. Zazwyczaj brodawki łojotokowe nie powodują żadnych dolegliwości, wyjątkowo rzadko podlegają transformacji nowotworowej. Często ulegają mechanicznym podrażnieniom, naderwaniu, samoistnemu kruszeniu się. Duże brodawki usuwa się chirurgicznie, mniejsze laserem CO₂, laserem Pixel lub starszą metodą elektroresekcji.

• Brodawki wirusowe

  Powszechnie nazywane również kurzajkami, kurzawkami są miejscowym zakażeniem skóry wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV). Zakażenie następuje przez kontakt bezpośredni z osobą zakażoną lub pośredni poprzez przedmioty (również pieniądze – choroba kasjerek), a sprzyjają mu mikrourazy i rozmiękczenie skóry. Do częstych zakażeń dochodzi w miejscach publicznych, jak siłownie, sauny, baseny, łazienki hotelowe oraz podczas zabiegów kosmetycznych niewyjałowionym sprzętem wielorazowego użytku.

  Najczęściej spotykanymi postaciami są:
  

  • brodawki zwykłe – zlokalizowane w większości przypadków na palcach rąk i wałach paznokciowych, mogące jednak występować w każdym miejscu ciała. Przybierają postać szarawych guzków o szorstkiej, zrogowaciałej powierzchni, często z drobnymi czarnymi punktami, będącymi wykrzepionymi włośniczkami
  • brodawki podeszwowe – zwykle rozleglejsze i bardziej płaskie, czasem zlewające się w formę mozaikową. Niejednokrotnie w początkowej fazie rozwoju mylone z nagniotkami (odciskami)
  • brodawki płaskie – jak wskazuje nazwa, powierzchowne, małe, płaskie guzki o szarawym lub brązowawym zabarwieniu, lokalizujące się zwykle na twarzy i grzbietach rąk
  • brodawki płciowe. Są najczęstszą chorobą weneryczną (opryszczka). Udowodniono też związek zakażenia HPV z rakiem prącia, sromu, macicy i odbytnicy. Zmiany lokalizują się na zewnętrznych narządach płciowych, w pochwie, na szyjce macicy, w odbytnicy. Często przybierają postać kłykcin kończystych.

  Jak dotąd nie opracowano metod leczenia przyczynowego brodawek, a z uwagi na agresywność wirusa istnieje duża nawrotowość zmian. Jedynym sprawdzonym sposobem pozostaje ich mechaniczne usunięcie. Z wielu znanych technik najskuteczniejsze i najbezpieczniejsze dla pacjenta jest wykorzystanie w tym celu chirurgicznego lasera CO₂.

• Choroba Peyroniego

  Jest to stwardnienie ciał jamistych prącia (stwardnienie plastyczne prącia), choroba w której dochodzi do zastąpienia elastycznych włókien osłonki białawej przez kolagen. Występuje u kilku procent dorosłych mężczyzn. Początkowo objawia się stanem zapalnym, a następnie wytworzeniem płytki włóknistej i postępującym skrzywieniem członka. Może powodować bolesność wzwodów, utrudnienia współżycia, zaburzenia erekcji. Etiologia choroby nie jest jasna, więc jej rozpoznanie i terapia pozostaje wyzwaniem. Leczenie początkowo obejmuje preparaty farmakologiczne, miejscowe zastrzyki, metody mechaniczne. Duża deformacja wymaga zwykle korekcji, która opiera się na postępowaniu chirurgicznym.

• Czerniak (złośliwy)

  Czerniak to jeden z nowotworów, wśród których notuje się ostatnio najwyższy wzrost częstości występowania. Jest nowotworem złośliwym skóry wywodzącym się z melanocytów – komórek barwnikowych wytwarzających melaninę. W 90% przypadków rozwija się w skórze ale może też powstawać w elementach gałki ocznej, łożysku paznokcia, śluzówce przewodu pokarmowego i narządów płciowych. Punktem wyjścia są znamiona barwnikowe (pieprzyki), choć opisuje się przypadki rozwoju choroby w niezmienionej skórze. Czerniak cechuje się dużą złośliwością – dość wcześnie daje odległe przerzuty do płuc, mózgu, a przy tym jest wyjątkowo odporny na stosowane leczenie.

  Istnieje kilka cech znamienia, które powinny wzmóc naszą czujność onkologiczną, gdyż ich obecność nasuwa podejrzenie zmiany złośliwej:
  

  • rozmiar powyżej 5 mm
  • wiele barw od białego poprzez brązowe, różowe, niebieskie do czarnego
  • nieregularne krawędzie, asymetria
  • nieregularna powierzchnia lub niegojące się owrzodzenie
  • świąd lub ból
  • pojawienie się zapalnej otoczki i wszelkie zmiany wyglądu.

  W różnicowaniu czerniaka w pierwszej kolejności należy uwzględnić: znamię barwnikowe, ziarniniaka naczyniowego, brodawkę łojotokową, włókniaka twardego, raka podstawnokomórkowego.

  Jedynym właściwym postępowaniem terapeutycznym jest jak najwcześniejsze wycięcie podejrzanej zmiany wraz z marginesem zdrowej skóry i histopatologiczne zbadanie preparatu. Tylko odpowiednio wcześnie podjęte leczenie daje możliwość całkowitego wyzdrowienia.

  Obecnie na świecie trwają intensywne prace nad lekami stosowanymi w walce z czerniakiem i w ostatnich latach obserwuje się duży postęp w tej dziedzinie. Są to m.in. przeciwciała monoklonalne, terapie genowe i szczepionki. W przypadku szczepionek jednym z liderów jest Polska.

• Czyrak

  Jest to ropne zapalenie okołomieszkowe, wywołane najczęściej przez gronkowca złocistego, charakteryzujące się wytworzeniem czopa martwiczego. Zwykle występuje na twarzy, szyi, klatce piersiowej, pośladkach. Początkowo obserwuje się zapalny guzek, a następnie wytworzenie krosty na jego szczycie. W większości przypadków dochodzi do samowyleczenia poprzez wytworzenie owrzodzenia na szczycie krosty i ewakuację mas martwiczych. Czasem wymagana jest interwencja chirurgiczna, polegająca na jego nacięciu. Próby samodzielnego wygniatania czyraka niosą ryzyko uogólnienia zakażenia, w tym groźnego zapalenia opon mózgowych i mózgu.

  Zmiany zwykle są pojedyncze, ale mogą też występować licznie, szczególnie u osób obciążonych chorobami dodatkowymi (upośledzenie odporności, cukrzyca, nowotwory, choroby nerek). Wówczas mówimy o czyraczności. Wystąpienie licznych sąsiadujących ze sobą czyraków, które zlewają się w jedną większą zmianę nosi nazwę karbunkułu (czyraka gromadnego). Najczęściej spotykamy go na karku.

• Ganglion

  Ganglion (torbiel galaretowata, cysta śluzowa) to w zasadzie pseudotorbiel – łącznotkankowy uchyłek ściany pochewki ścięgnistej, wypełniony galaretowatą treścią. Objawia się jako niewielkie napięte i elastyczne uwypuklenie w okolicy stawu. Może powodować dolegliwości bólowe przez ucisk na okoliczne struktury. Najczęstszą lokalizacją jest nadgarstek, rzadziej kolano lub stopa. Jako przyczynę powstania przyjmuje się odczyn zapalny pochewki ścięgnistej, spowodowany przewlekłymi urazami (nadmierną eksploatacją). Często obserwuje się zmianę wielkości guzka, zależną od intensywności obciążenia pobliskiego stawu. Leczenie często zaczyna się od punkcji i odessania zawartości, czasem z wstrzyknięciem leku sterydowego. Jednak rzadko takie postępowanie jest skuteczne i zmiana nawraca. Radykalne usunięcie gangliona polega na operacyjnym wycięciu.

• Gruczolak potowy

  Przyjmuje postać mnogich, lekko wyniosłych ponad powierzchnię skóry, drobnych grudek o gładkiej powierzchni, nieznacznie różniących się barwą od zdrowej skóry. Najczęstszym umiejscowieniem gruczolaka potowego jest okolica powiek (szczególnie dolnych), a także szyja, klatka piersiowa i brzuch. Zmiany nie powodują dolegliwości, a powodem zasięgania konsultacji lekarskiej są zazwyczaj względy estetyczne. Gruczolaki nie mają tendencji do samoistnego ustępowania; usuwamy je za pomocą lasera.

• Grudka

  Powierzchowny wykwit skórny wyniosły ponad jej powierzchnią, dobrze odgraniczony od otoczenia, o odmiennej fakturze, spoistości i zabarwieniu. Przyjmuje się, że wielkość grudki nie przekracza 1 cm. Jeśli ustępuje samoistnie to nie pozostawia po sobie blizny. Obecność licznych grudek określamy mianem grudkowatości. Wykwity powstałe ze zlania się grudek nazywamy blaszkami (tarczkami). Typowym przykładem grudki jest brodawka (kurzajka).

• Grudki perliste prącia

  Występują u kilkunastu procent mężczyzn i nie są zmianą chorobową, a przerostem naskórka pokrywającego żołądź. Lokalizują się na koronie żołędzi, rzadziej w rowku zażołędnym i okolicy wędzidełka napletka. Jak sugeruje nazwa, mają kształt grudek o wielkości od ułamka do kilku mm i perłowym zabarwieniu. Grudki perliste (perłowe) nie powodują dolegliwości i nie stanowią zagrożenia dla zdrowia, utrudniają jedynie utrzymanie higieny prącia. W rozpoznaniu wymagają różnicowania z kłykcinami kończystymi (brodawkami płciowymi). Zasadniczo nie ma bezwzględnych wskazań lekarskich do ich leczenia, ale większość mężczyzn pragnie się pozbyć grudek z przyczyn estetycznych. Najbardziej skuteczną metodą jest laseroterapia z wykorzystaniem lasera CO₂. Wykonuje się ją w znieczuleniu miejscowym, a zabieg trwa kilkanaście minut. Pozostałe po ich usunięciu ranki goją się w przeciągu 10 dni, pozostawiając gładką skórę. Zabieg nie jest obarczony żadnymi powikłaniami i nie powoduje dysfunkcji narządów płciowych.

• Guzek i guz skóry

  Wykwity te wywodzą się z procesów chorobowych skóry właściwej i mają charakter zapalny lub nowotworowy. Zmiany rosną powyżej powierzchni otaczającej skóry. Wykazują czasem skłonność do rozpadu, jeśli ustępują to z pozostawieniem blizny. Gdy guzek osiąga większe rozmiary i rozrasta się na tkankę podskórną mówimy o guzie. Typowym przykładem guzka jest włókniak. Guzy są typowe np. dla czyraków.

• Hemoroidy

  To potoczny synonim choroby określanej również jako guzki krwawnicze (krwawnice) lub popularnie acz niewłaściwie jako żylaki odbytu. Nazywamy tak przerośnięte kłębki żylne splotów odbytniczych, które łącznie z wywołanymi przez nie objawami tworzą obraz choroby hemoroidalnej. Obecnie traktuje się ją jako jedną z chorób cywilizacyjnych, jako że wiele ze znanych, wywołujących ją czynników wiąże się z trybem życia współczesnego człowieka. Wyróżnia się guzki krwawnicze wewnętrzne, wywodzące się z górnego, i guzki zewnętrzne z dolnego splotu odbytniczego. Granicą między nimi jest tzw. kresa grzebieniowa (linia zygzakowata), czyli brzeg skóry odbytu, gdzie silnie unerwiona anoderma przechodzi w niewrażliwą błonę śluzową.

  Najczęstszymi dolegliwościami zgłaszanymi przez pacjentów są pieczenie, świąd, bóle, uczucie niepełnego wypróżnienia i parcia na stolec, krwawienie, brudzenie bielizny śluzem i stolcem. Zależnie od stopnia zaawansowania choroby (I-IV stopień) guzki mogą być niewidoczne lub wypadać poza odbyt. Hemoroidy początkowo zwykle leczone są objawowo – zachowawczo. Przy silnie zaznaczonych objawach, znacznym zaawansowaniu zmian lub przed planowaną ciążą zaleca się leczenie chirurgiczne – operacyjne (metoda Milligana-Morgana) lub małoinwazyjne z użyciem podwiązek (gumkowanie – ligacja metodą Barrona), lasera, fal radiowych lub najnowszą metodą Hemoron.

• Kaszak

  Jest torbielą zastoinową gruczołu łojowego. Lokalizuje się podskórnie i ma postać miękkiego, kulistego guza średnicy do kilku centymetrów. Wypełniony jest cuchnącą, kaszowatą treścią, stąd jego nazwa. Nieleczony kaszak powoli powiększa się, może zropieć i ulec przebiciu, czego następstwem jest zaciągnięta blizna i zazwyczaj wznowa. Leczenie jest wyłącznie operacyjne i polega na chirurgicznym usunięciu zmiany. Po doszczętnym wycięciu nie stwierdza się nawrotów.

• Kępki żółte powiek

  Kępki żółte lub inaczej żółtaki są pojedynczymi lub mnogimi (tzw. żółtakowatość) rozlanymi, grudkowymi złogami cholesterolowymi. Umiejscawiają się na powiece dolnej i górnej, zwykle w przyśrodkowym kąciku oka. Wbrew powszechnie panującej opinii, ich obecność nie ma ścisłego związku z poziomem cholesterolu we krwi. Wskazania do ich wycięcia mają podłoże czysto estetyczne. Duże żółtaki usuwamy chirurgicznie, mniejsze – laserem ablacyjnym w znieczuleniu miejscowym.

• Kłykciny kończyste

  Nazwa „kłykciny kończyste” pochodzi od makroskopowego obrazu tej formy brodawek płciowych, czyli najpowszechniejszej choroby wenerycznej wywołanej przez wirusa brodawczaka ludzkiego (HPV). Przyjmują one postać wydłużonych, kalafiorowatych guzków, różowych lub nieodbiegających zbytnio kolorem od skóry. Rosną szybko a ich rozwojowi sprzyja ciepło i wilgoć. Lokalizacja zmian wiąże się w oczywisty sposób z etiologią choroby – zakażeniem przez bezpośredni kontakt płciowy z zainfekowanym partnerem, choć może to również nastąpić przez kontakt pośredni. U kobiet kłykciny zazwyczaj występują w okolicy krocza, na wargach sromowych, w pochwie, na szyjce macicy, w odbytnicy. U mężczyzn lokalizują się na wewnętrznej stronie napletka, przy wędzidełku, na żołędzi, w ujściu lub wewnątrz cewki moczowej, na trzonie prącia, w odbytnicy i okolicy krocza. Brodawki mogą pojawić się również w rzadszych lokacjach – na wargach ust, języku, błonie śluzowej gardła, krtani. Niejednokrotnie chorzy zgłaszają się do chirurga z zaawansowaną chorobą z powodu mylenia kłykcin z grudkami perlistymi prącia, samodzielnych prób leczenia lub braku właściwego rozpoznania lekarskiego. Nieleczone powodują świąd i pieczenie, zatykają cewkę moczową, rozprzestrzeniają się, naciekając głębsze tkanki; są także stanem przedrakowym. Leczenie jest konieczne choć bardzo trudne; HPV cechuje się dużą agresywnością, brak jest specyficznych leków zwalczających wirusa. Najlepsze efekty przynosi usuwanie brodawek laserem CO₂ w znieczuleniu nasiękowym, choć i tu występuje duża nawrotowość zmian.

• Krosta

  Zmiana skórna, charakteryzująca się małą, twardą wypukłością wypełnioną treścią ropną. Może być wykwitem pierwotnym lub wtórnym – zakażonym pęcherzem lub pęcherzykiem. Typowym przykładem są krosty trądzikowe. Gdy zmiana przekracza wielkość 10 mm mówimy już o ropniu.

• Łojotok

  Objaw związany z nadmiernym wydzielaniem łoju przez gruczoły łojowe. Powoduje, że skóra jest świecąca, tłusta, często z widocznymi ujściami przewodów wyprowadzających łój, włosy ulegają szybkiemu przetłuszczaniu. Występuje szczególnie intensywnie na owłosionej skórze głowy i na twarzy, zwłaszcza w jej części środkowej, a także w górnej części grzbietu i klatki piersiowej. Skłonność do łojotoku jest uwarunkowana genetycznie oraz zależna od wpływu hormonów płciowych (androgenów, progesteronu, estrogenów). Łojotok jest szczególnie nasilony w okresie noworodkowym, pokwitania i przekwitania.

• Łokieć tenisisty

  Jest to przewlekła entezopatia mięśni prostowników nadgarstka w miejscu przyczepu do nadkłykcia bocznego kości ramiennej. Charakteryzuje się ograniczeniem siły chwytu i możliwości obciążenia kończyny, szczególnie przy wyproście w stawie łokciowym. Pacjent zgłasza ból po bocznej stronie stawu łokciowego podczas ruchów oraz bolesność dotykową. Często dolegliwości zaburzają wypoczynek nocny.

• Łuszczyca

  Łuszczyca jest niezakaźną przewlekłą, zapalną chorobą skóry (rzadziej stawów) z okresami zaostrzeń i remisji. W jej powstawaniu główną rolę odgrywają czynniki genetyczne oraz immunologiczne, lecz mechanizmy te nadal nie są do końca poznane.

  Wyróżniamy 2 typy łuszczycy: I – związany z dziedziczeniem autosomalnym dominującym, rozpoczynający się zwykle w młodym wieku oraz II – zaczynający się zazwyczaj między 50 a 70 rokiem życia.

  Wykwitem pierwotnym łuszczycy jest grudka o czerwonobrunatnej barwie, wyraźnie odgraniczona od otoczenia, z drobnopłatowym złuszczaniem powierzchni. Wczesne zmiany są wielkości 1-20 mm, występują na rozległych przestrzeniach skóry, często po przebytej anginie lub innej infekcji. Zmiany w pełni rozwinięte mają wielkość kilku centymetrów, są pokryte mocno przylegającymi srebrzystymi łuskami – blaszkami łuszczycowymi. Typowa lokalizacja wykwitów to okolica kolan, łokci i owłosionej skóry głowy. Cechą charakterystyczną łuszczycy jest objaw Koebnera – występowanie po upływie 6-12 dni zmian łuszczycowych wzdłuż linii zadrapania naskórka.

  Rozpoznanie zwykle opieramy na badaniu klinicznym, a w sytuacjach wątpliwych na ocenie histopatologicznej.

  W leczeniu miejscowym, po usunięciu łusek, wykorzystuje się preparaty keratolityczne (kwas salicylowy, mocznik), dziegcie – pochodne węgla kamiennego, glikokortykosterydy, analogi witaminy D₃ (kalcypotriol, takalcytol). Ważną rolę odgrywa również pielęgnacja ciała za pomocą odpowiednich dermokosmetyków. Leczenie ogólne obejmuje: fototerapię i fotochemioterapię, metotreksat, cyklosporynę, retinoidy i nowe leki biologiczne (adalimumab, etanercept, infiksymab, ustekinumab).

• Mięczak zakaźny

  Jest to choroba zakaźna, wywołana przez wirusa z grupy ospy. Na skórze pojawiają się twarde, okrągłe, woskowobiałe, błyszczące, półprzeźroczyste guzki. Ich cechą charakterystyczną jest pępkowate zagłębienie w części środkowej, zauważalne zwłaszcza w większych zmianach. Jeśli nakłujemy i uciśniemy taki guzek, wydobywa się z niego kaszowata treść perłowego koloru. Guzki mięczaka zakaźnego są liczne i mogą pojawić się w każdym miejscu na skórze, a także na błonach śluzowych, choć najczęściej spotykamy je na rękach, twarzy i narządach płciowych. Rzadko występuje świąd lub bolesność zmian.
  Źródłem zakażenia są inni chorzy lub wspólnie użytkowane przedmioty. Często również dochodzi do zakażenia na basenach. Choroba rozwija się w czasie od kilku tygodni do kilku miesięcy po kontakcie z wirusem. Grudki powstają w zainfekowanej lokalizacji. Choroba najczęściej dotyczy dzieci i często dochodzi do samowyleczenia bez pozostawienia blizn. W pozostałych przypadkach konieczne jest leczenie dermatologiczne lub chirurgiczne usunięcie zmian krioterapią lub laserem.

• Modzele

  Modzele, podobnie jak nagniotki, są miejscowym nadmiernym rogowaceniem skóry, będącym reakcją na przewlekły ucisk. W odróżnieniu od nich są płaskie, nie posiadają rogowego rdzenia, mają żółtawe zabarwienie i nieostre granice. Lokalizują się najczęściej na podeszwach stóp i dłoniach. Zazwyczaj nie powodują większych dolegliwości. Powody ich powstawania są analogiczne jak odcisków. W celu usunięcia modzeli stosujemy środki złuszczające lub mechaniczne ścinanie. W skrajnych przypadkach przydatna bywa laseroterapia. Aby leczenie było skuteczne powinno również obejmować usunięcie przyczyny problemu.

• Naczyniak

  Naczyniaki są wrodzonymi lub nabytymi zmianami rozrostowymi, zaliczanymi do nowotworów łagodnych. Rzadką formą złośliwą jest naczyniakomięsak. Wywodzą się z naczyń krwionośnych lub limfatycznych. Możemy je spotkać praktycznie wszędzie – w skórze, błonach śluzowych, oponach, mózgu, mięśniach, narządach ciała, kościach. Najczęściej jednak występują u kobiet w skórze głowy i szyi, gdzie przybierają postać włośniczkową (strukturalnie składają się z gęstej sieci drobnych naczyń) lub jamistą. Część naczyniaków wrodzonych samoistnie zanika w pierwszych latach życia. Pozostałe możemy leczyć chirurgicznie lub małoiwazyjnie z użyciem krioterapii lub laserów.

• Naczyniaki starcze

  Naczyniaki starcze (rubiniaki, czerwone pieprzyki, plamki lub punkty rubinowe, naczyniaki wiśniowe, plamki Campbell de Morgana) powstają w wyniku proliferacji drobnych naczyń krwionośnych. Przyjmują wygląd kilkumilimetrowych plamek lub grudek żywoczerwonego koloru. Lokalizują się na skórze w każdej okolicy ale najczęściej na dekolcie i ramionach. Częstość ich występowania wzrasta z wiekiem. Nie stanowią problemu chorobowego a usuwamy je z powodów kosmetycznych, chyba, że są zahaczane i krwawią – wtedy istnieją wskazania medyczne do ich usunięcia. Do zabiegu wykorzystujemy laser CO₂ lub Nd:Yag, pozwalający jednorazowo, bez znieczulenia usunąć dziesiątki zmian. Powstałe strupki po kilku dniach odpadają, zazwyczaj nie pozostawiając śladu.

• Nadpotliwość

  Nadpotliwość (nadmierna potliwość) jest to uciążliwe, nadmierne wydzielanie potu w ilości kilkukrotnie większej niż u zdrowego człowieka. Może dotyczyć całego ciała bądź być ograniczona do twarzy, pach, rąk, stóp…

  Nadpotliwość występująca jako wtórny objaw wielu schorzeń wymaga leczenia choroby zasadniczej przez odpowiedniego specjalistę.

  Pierwotna nadpotliwość jest uwarunkowała genetycznie. Występuje częściej u mężczyzn i pojawia się po okresie dojrzewania. Dotyka kilku procent populacji, powodując duży dyskomfort w codziennym życiu.

  Podstawą w leczeniu nadpotliwości jest utrzymywanie właściwej higieny ciała. Pomocne są również odpowiednio dobrane kosmetyki, przewiewne ubrania oraz kąpiele w wywarze z kory dębu lub brzozy. Można też korzystać z produktów farmakologicznych, takich jak Antidral. W przypadku, kiedy nadmierne pocenie nie ustępuje, konieczna jest wizyta u lekarza. Może on zalecić podskórne zastrzyki z toksyny botulinowej (botoksu). Zabieg jest bezpieczny, nieobciążający, a jego efekty utrzymują się przez wiele miesięcy. W skrajnych przypadkach stosuje się leczenie operacyjne.

• Nadżerka

  Miejscowy ubytek części lub wszystkich warstw naskórka lub nabłonka bez uszkodzenia błony podstawnej, spowodowany procesem chorobowym, urazem mechanicznym bądź kontaktem ze środkami chemicznymi. Tworzy się często w miejscu pękniętych wykwitów pierwotnych: pęcherzy, pęcherzyków, krost. Ustępuje bez pozostawienia blizny.

• Nadżerka szyjki macicy

  Rozróżniamy dwa typy nadżerek. Nadżerka prawdziwa (właściwa) to obszar na szyjce macicy od strony pochwy z kraterowatym ubytkiem (owrzodzeniem) w ochronnej warstwie nabłonka wielowarstwowego płaskiego nierogowaciejącego. Taką zmianę obserwuje się znacznie rzadziej niż drugi typ – nadżerkę rzekomą. Jest to ogniskowe przemieszczenie (ektopia) nabłonka gruczołowego, wyścielającego kanał szyjki macicy w miejsce nabłonka wielowarstwowego płaskiego, pokrywającego zewnętrzną powierzchnię części pochwowej szyjki. Ten typ występuje głównie u dojrzałych płciowo kobiet. Jest widoczny jako niewielka czerwona plamka w okolicy ujścia zewnętrznego kanału szyjki macicy. Nadżerka zwykle jest bezobjawowa i wykrywa się ją podczas rutynowego badania ginekologicznego. Wymaga leczenia, gdyż powoduje ryzyko rozwoju raka szyjki macicy.

• Nagniotki

  Nagniotki (odciski) są ogniskami miejscowego nadmiernego rogowacenia skóry, będącego reakcją na przewlekły ucisk. Mają zwykle kształt stożka z rogowym rdzeniem, skierowanego wierzchołkiem w głąb skóry, co może powodować dolegliwości bólowe. Lokalizują się najczęściej na podeszwach i palcach stóp. Powód ich powstawania może tkwić po stronie drażniącej (nieodpowiednie obuwie) lub drażnionej (zmiany zwyrodnieniowe stóp z ich deformacją). W celu usunięcia nagniotka stosujemy środki zmiękczające i złuszczające. Jeśli to nie przynosi zadowalającego efektu konieczny jest zabieg chirurgiczny (wycięcie, elektroresekcja, laser). Leczenie powinno również obejmować usunięcie przyczyny powstania problemu, często zaleca się wykonanie indywidualnych wkładek korygujących do obuwia. W diagnostyce różnicowej należy przede wszystkim uwzględnić brodawki podeszwowe, które często są mylone z nagniotkami.

• Odleżyna

  Jest to uszkodzenie skóry i leżących pod nią tkanek, powstałe w wyniku nadmiernego statycznego (czyli długotrwale niezmieniającego się) lub często powtarzającego się ucisku na tkanki miękkie nad elementami kostnymi. Może być także spowodowana mikrourazami związanymi z tarciem o podłoże, gwałtownymi ruchami, przesuwaniem skóry. Skutkiem tego jest zmniejszenie ilości krwi tętniczej dopływającej do tkanek i niedotlenienie komórek oraz zaburzenie odpływu krwi żylnej i zatrzymanie produktów przemiany materii. W wyniku tego dochodzi do ich obumarcia i rozpoczyna się proces rozpadu. Odleżyny powstają w miejscach, które stykają się z podłożem, najczęściej w okolicy krzyżowej, na pośladkach, piętach, biodrach i głowie. W zależności od stopnia uszkodzenia tkanek stosujemy 5-stopniową klasyfikację odleżyn.

  W celu zapobiegania powstawaniu odleżyn u obłożnie chorych stosowana jest profilaktyka przeciwodleżynowa – zmiana pozycji i ułożenia ciała, różne formy łagodzenia ucisku na newralgiczne miejsca, dbałość o jakość odżywiania, higienę skóry, ochrona przed jej przesuszeniem, pobudzanie krążenia.

  Leczenie odleżyn jest głównie pielęgnacyjno-zachowawcze, chirurgiczne, jeśli zachodzi konieczność usunięcia tkanek martwiczych i przeciwbakteryjne w przypadkach infekcji lub sepsy.

• Ostuda

  Ostudy to duże, dobrze odgraniczone plamy nieregularnych kształtów, występujące najczęściej na skórze twarzy kobiet, zwykle symetrycznie. Powstają w ciąży, w wyniku zaburzeń miesiączkowania, stanów zapalnych jajników, zaburzeń endokrynologicznych, chorób wątroby, tarczycy, wyniszczenia, stosowania niektórych leków i kosmetyków światłouczulających, leków hormonalnych. Ostudy nie są chorobą a jedynie łagodnym zaburzeniem barwnikowym skóry, stąd znane są również pod nazwą „melanodermia”. Postępowanie i zapobieganie jest analogiczne jak przy piegach.

• Otyłość

  Jest chorobą objawiającą się nadmiarem tkanki tłuszczowej w organizmie, kiedy stanowi ona więcej niż 20% całkowitej masy ciała u mężczyzn oraz 25% u kobiet. U mężczyzn spotyka się najczęściej tzw. otyłość brzuszną, kiedy to tkanka tłuszczowa gromadzi się wewnątrz jamy brzusznej. U kobiet jej nagromadzenie jest równomierne w tkance podskórnej lub zlokalizowane w okolicy ud, bioder, piersi. Otyłość wiąże się z nadwagą, czyli masą ciała przekraczającą fizjologiczną normę. Do jej oceny powszechnie jest stosowany współczynnik masy ciała (BMI). Otyłość i nadwaga z czasem doprowadzają do wielu niekorzystnych skutków dla zdrowia, są przyczyną chorób, śmierci, kalectwa.

• Owrzodzenie żylakowe

  Owrzodzeniem żylakowym (żylnym) nazywamy głęboki ubytek skóry zlokalizowany na podudziu, najczęściej nad kostką przyśrodkową, będący następstwem przewlekłej niewydolności żylnej – nieleczonych żylaków lub zakrzepicy żył głębokich. Bezpośrednią przyczyną jego powstania są zaburzenia w mikrokrążeniu i spowodowane tym niedokrwienie skóry (zmiana troficzna). Zwykle jego wystąpienie poprzedzają inne nieprawidłowości – przebarwienia, wypryski, zwłóknienie i zanik tkanki podskórnej podudzia. Owrzodzenia są ranami przewlekłymi, trudno gojącymi się, powodującymi silne dolegliwości bólowe. Leczenie jest trudne, wielokierunkowe i etapowe –  miejscowo stosuje się preparaty oczyszczające, specjalistyczne opatrunki, naświetlanie laserem biostymulacyjnym, kompresoterapię; ogólnie – leki flebotropowe, przeciwkrzepliwe i poprawiające ukrwienie brzegów rany; rzadko stosujemy antybiotyki.

• Pęknięcie i rozpadlina

  Pęknięcie i rozpadlina to linijne ubytki w skórze, powstające w miejscach podlegających rozciąganiu. Towarzyszy im intensywny ból. Pęknięcie i rozpadlina to pokrewne terminy, a zmiany różnią się jedynie głębokością, gdzie rozpadlina obejmuje głębsze warstwy skóry właściwej. Rany mogą ulegać infekcjom, a po wygojeniu mogą pozostawiać blizny. Towarzyszą najczęściej nadmiernemu rogowaceniu pięt, grzybicy międzypalcowej, urazom przeciążeniowym. Także często spotykaną rozpadliną jest szczelina odbytu.

• Piegi

  Piegi – pocałunki słońca – są małymi, brunatnymi plamkami umiejscowionymi na skórze narażonej na działanie promieni słonecznych, głównie na twarzy, szyi, dekolcie, przedramionach. Najczęściej występują u ludzi o bladej cerze oraz jasnych lub rudych włosach. Mają charakter dziedziczny. Dla jednych są utrapieniem, dla innych urozmaiceniem urody. Można je bezpiecznie usuwać środkami złuszczającymi (peelingi), mikrodermabrazją, DyeVL, lecz zwykle efekt jest jedynie czasowy. Ich powstawaniu można zapobiegać unikając ekspozycji odkrytego ciała na działanie promieni słonecznych lub stosując kremy z silnymi filtrami UV.

• Plama

  Wykwit podstawowy leżący w poziomie skóry na jej ograniczonym fragmencie. Od otaczającej zdrowej skóry plama różni się jedynie barwą, więc jest niewyczuwalna dotykiem. Wyszczególniamy plamy barwnikowe (np. piegi), zapalne (np. rumień), naczyniowe (np. naczyniak płaski), złogowe (np. w zatruciu rtęcią).

• Priapizm

  Nazwa choroby pochodzi od przedstawionego na rycinie mitologicznego boga płodności – Priapa. Priapizm, czyli bolesny wzwód prącia (wzwód przetrwały, długotrwały, ciągotka) to wzwód utrzymujący się przewlekle, niezależnie od woli, podniecenia lub stymulacji seksualnej; nie ustępuje po ejakulacji. Występuje z częstością ok. 1% rocznie, częściej po 50 roku życia. Może być skutkiem reakcji na leki, alkohol, urazu, zaburzeń hematologicznych lecz w 30% występuje bez uchwytnej przyczyny. Z powodu ryzyka trwałego uszkodzenia tkanek członka wymaga konsultacji urologa i podjęcia odpowiedniego leczenia w czasie max. do 48 godzin.

• Prosaki prącia i warg sromowych

  Nazywamy tak niewielkie, położone śródskórnie torbiele wypełnione masami łojowo-rogowymi, powstające w wyniku zatrzymania wydzieliny przywłosowych gruczołów łojowych z powodu nadmiernego rogowacenia ujść mieszków włosowych. Nie powodują żadnych dolegliwości, mają zazwyczaj do 2mm średnicy i białe lub żółte zabarwienie, a przyrównanie ich wyglądu do ziaren prosa zrodziło nazwę „prosaki”. W nomenklaturze zagranicznej znane są pod nazwą plamek Fordyce’a lub choroby Fordyce’a. Nie da się ich pozbyć farmakologicznie lub przez nakłuwanie czy wyciskanie, a takie postępowanie jest jedynie przyczyną wystąpienia stanów zapalnych i ropni skóry. Zasadniczo prosaki na członku, mosznie lub sromie nie wymagają leczenia a usuwa się je z powodów estetycznych. Obecnie „złotym standardem” jest użycie chirurgicznego lasera CO₂. Pozostałe po zabiegu ranki goją się 2 tygodnie, pozostawiając nieznaczne blizenki. Ostateczny efekt zabiegu można znacznie poprawić wykonując kilkukrotnie  po wygojeniu ran mikrodermabrazję korundową.

• Przeczos

  Powierzchowna (naskórkowa), linijna rana powstała wskutek zadrapania niezmienionej chorobowo skóry. Jest specyficznym rodzajem nadżerki. Przeczosy zwykle są mnogie. Są charakterystycznym objawem schorzeń przebiegających ze świądem, np. świerzbu. Często również spotykamy je na skórze wokół odbytu. Wywołane są wówczas nawet przez nieświadome drapanie swędzącej okolicy. Goją się bez pozostawienia śladów.

• Przepuklina

  Mówiąc o przepuklinach mamy zwykle na myśli przepukliny brzuszne, w tym najczęściej spotykaną – pachwinową. Jest to wypychanie zawartości jamy brzusznej przez kanał pachwinowy. Wyróżniamy przepuklinę pachwinową na prostą i skośną. Większość przepuklin pachwinowych pojawia się w wieku podeszłym i wynika ze zwiotczenia tkanek. Pozostałe to przepukliny wrodzone lub wynikłe z nagłego i nadmiernego wysiłku. Leczeniem z wyboru jest operacja. Obecnie standardem jest zabieg sposobem beznapięciowym z użyciem syntetycznej siatki celem wzmocnienia ściany kanału pachwinowego – metoda Lichtensteina. Rzadziej spotykamy się z przepuklinami: udową, pępkową, kresy białej oraz przepuklinami w bliznach po laparotomii.

• Przetoka okołoodbytnicza

  Przetoka okołoodbytnicza (okołoodbytowa, odbytu) to wąski kanał wysłany ziarniną, łączący otwór wewnętrzny w odbycie z ujściem zewnętrznym w skórze. Wytwarza się zwykle jako następstwo ropnia okołoodbytniczego powstałego wskutek zakażenia bakteryjnego gruczołów odbytowych z powodu zatkania ich przewodów wyprowadzających. Rzadszymi przyczynami są: choroba Crohna, HIV, gruźlica i nowotwory. Rodzaj przetoki zależny jest od jej przebiegu w stosunku do mięśnia zwieracza zewnętrznego odbytu, stąd dzielimy je na: międzyzwieraczowe, przezzwieraczowe, nadzwieraczowe, pozazwieraczowe i powierzchowne.

  Diagnostyka i leczenie przetok odbytu to jeden z najtrudniejszych problemów w chirurgii proktologicznej. Przetoki okołoodbytnicze leczy się operacyjnie. Ze stosowanych metod należy wymienić fistulotomię, fistulektomię, plastykę ujścia wewnętrznego płatem przesuniętym, wstrzykiwanie kleju tkankowego, zatyczki, powolne przecinanie zwieracza zewnętrznego odbytu za pomocą nitki lub gumki. Niestety, dość często przetoki okołoodbytnicze pomimo prawidłowo prowadzonego leczenia mogą nawracać. Skuteczność klasycznych metod chirurgicznych w leczeniu przetok wynosi ok. 40%, a częstość pooperacyjnego nietrzymania stolca oceniana jest w rozbieżnym zakresie 7-35%.

• Przewlekła niewydolność żylna

  Definicja i epidemiologia

  Przewlekła niewydolność żylna definiowana jest jako utrwalone zaburzenie odpływu krwi z kończyn dolnych z jej zastojem w układzie powierzchownym, głębokim i w mikrokrążeniu. Choroba rozwija się powoli i nieleczona prowadzi do poważnych następstw.
  Ocenia się, że w krajach o wysokim poziomie cywilizacyjnym schorzenia naczyń żylnych występują u 30-50% populacji, w tym znacznie częściej u kobiet. W związku z tym przewlekłą niewydolność żylną można traktować jako kolejną chorobę cywilizacyjną generującą duże koszty społeczne oraz znacznie obniżającą jakość życia dotkniętych nią chorych.

  Anatomia żył kończyn dolnych

  Układ żylny kończyn dolnych dzieli się na:

  • układ żył powierzchownych; obejmuje on żyłę odpiszczelową, odstrzałkową i ich bocznice. Żyły te położone są w tkance podskórnej. Układem powierzchownym spływa zaledwie od 5-10% krwi z kończyn, która jest odprowadzana do układu głębokiego. Najczęstszym schorzeniem układu powierzchownego są żylaki.
  • układ żył głębokich; żyły te przebiegają podpowięziowo i towarzyszą tętnicom. Najczęstszym schorzeniem układu głębokiego jest zakrzepica żylna, mogąca być źródłem zatorowości płucnej.
  • żyły przeszywające (perforatory); są to krótkie naczynia łączące układ powierzchowny z głębokim, znacznie liczniejsze na podudziu niż udzie.

  Wszystkie żyły kończyn dolnych zaopatrzone są w zastawki pozwalające na przepływ krwi jedynie w kierunku dogłowowym a w przypadku żył przeszywających – z naczyń powierzchownych do głębokich.

  Objawy

  Pierwszemu okresowi rozwijającej się choroby towarzyszą dolegliwości subiektywne, takie jak narastające w ciągu dnia uczucie „ciężkich nóg”, parestezje, objaw tzw. „niespokojnych nóg”, rozpieranie i pobolewanie stóp i podudzi, nocne kurcze łydek. Dochodzi do poszerzenia śródskórnych żyłek (teleangiektazje), które umiejscawiają się najczęściej na bocznych powierzchniach ud. Niewydolność zastawek, skutkująca podniesieniem ciśnienia hydrostatycznego w układzie żylnym kończyn doprowadza do poszerzenia pni żylnych, ich wydłużenia i poskręcania (rozwoju żylaków). Na skutek rozciągnięcia ściany żyły dochodzi do jej zwiększonej przepuszczalności i, co za tym idzie, powstania obrzęków obwodowych, które ustępują po odpoczynku nocnym. Pojawiają się bóle na przebiegu naczyń żylnych, świąd i pieczenie skóry. W bardziej zaawansowanym stadium choroby dochodzi do stwardnienia i zaniku tkanki podskórnej i stanów zapalnych skóry. Następnie pojawiają się przebarwienia skórne na skutek wynaczynienia krwinek czerwonych mające zwykle postać swędzącego wyprysku. Głównym miejscem występowania przebarwień jest okolica powyżej kostki przyśrodkowej.
  Najpoważniejszym powikłaniem niewydolności żylnej jest owrzodzenie goleni występujące najczęściej wskutek przebytej zakrzepicy żył głębokich (zespół pozakrzepowy). Często ma ono charakter nawrotowy, a jego leczenie może trwać nawet kilka miesięcy.

  Diagnostyka i diagnostyka różnicowa

  Podstawowe badanie flebologiczne to dokładnie zebrany wywiad lekarski i ocena przedmiotowa chorego. W ocenie patologii pomocne są próby opaskowe, pomiar obwodów kończyn i badanie dopplerowskie, nie zawsze jednak wystarczające. Obecnie „złotym standardem” w diagnostyce chorób żył, szczególnie układu głębokiego, jest ultrasonografia, która pozwala na obrazowanie zmian morfologicznych. Z coraz rzadziej stosowanych w praktyce flebologicznej badań należy wspomnieć o fotopletyzmografii, flebografii, kapilaroskopii, mikrolimfografii, badaniach izotopowych skrzepliny, tomografii komputerowej, rezonansie magnetycznym czy termografii.
  W diagnostyce różnicowej należy uwzględnić uszkodzenie aparatu mięśniowo-więzadłowego, torbiel Beckera (pęknięcie torbieli), obrzęk chłonny, różę, cellulitis, choroby internistyczne przebiegające z obrzękami obwodowymi.

  Leczenie i profilaktyka

  Leczenie przewlekłej niewydolności żylnej jest długotrwałe, skomplikowane i wymaga bardzo dobrej współpracy pacjenta z lekarzem. Wybór sposobu postępowania podejmowany jest w oparciu o zaawansowanie zmian chorobowych, występujące powikłania i akceptację ze strony pacjenta.
  Ogólnie możemy wyróżnić leczenie inwazyjne i zachowawcze.
  W wielu przypadkach można pomóc choremu technikami operacyjnymi poprzez zastosowanie różnych metod usuwania żylaków, podwiązywanie perforatorów, przeszczepy zastawek.
  W mniej zaawansowanych stadiach choroby lub przy istnieniu przeciwwskazań do leczenia operacyjnego ogranicza się do leczenia zachowawczego. Podstawą leczenia nieinwazyjnego jest farmakoterapia. Zastosowanie znajduje tu wiele grup leków, których włączenie zależne jest od danych klinicznych. Są to m.in. leki flebotropowe, heparyny i heparynoidy, doustne antykoagulanty, fibrynolityki, leki sklerotyzujące, niesteroidowe leki p/zapalne, diuretyki, leki p/płytkowe, pochodne ergotaminy. Doustne leki stosowane w przewlekłej niewydolności żylnej mają na celu zwalczanie takich objawów jak obrzęk i uczucie ciężkości kończyn dolnych, objaw niespokojnych nóg, kurcze nocne. Działanie leków flebotropowych polega na poprawie funkcji mikrokrążenia (uszczelnienie bariery włośniczkowej), zmniejszeniu przepuszczalności naczyń żylnych, zwiększeniu tonusu (m.in. na skutek przedłużenia skurczu włókien mięśniowych ściany naczyń żylnych w odpowiedzi na noradrenalinę), poprawie drenażu limfatycznego, właściwościach antyagregacyjnych, poprawie właściwości reologicznych krwi, zmniejszeniu jej lepkości oraz zmniejszeniu reakcji zapalnej towarzyszącej zastojowi żylnemu (hamowanie wydzielania mediatorów zapalnych). Leki te można stosować w monoterapii lub łączyć z innymi metodami postępowania. Wczesne ich włączenie i stałe przyjmowanie znacznie spowolni postęp choroby i opóźni wystąpienie ewentualnych następstw. Stosowane leki możemy podzielić na naturalne i syntetyczne. Wśród leków powszechnie stosowanych najliczniejszą grupę stanowią preparaty zawierające flawonoidy naturalne i syntetyczne, głównie rutozyd, diosminę i hesperydynę, a także pochodne rutozydu – β-hydroksyetylorutozydy. Dobrze poznanym i sprawdzonym lekiem jest diosmina (wytwarzany półsyntetycznie analog naturalnego flawonoidu wyizolowanego z owoców cytrusowych), dostępna w wielu preparatach. Duża skuteczność terapeutyczna, dobra tolerancja i wysoki stopień zadowolenia pacjentów przy jednoczesnym wysokim bezpieczeństwie stosowania (brak przeciwwskazań poza alergicznymi, brak interakcji z innymi lekami),  zadecydowały o wysokiej pozycji rynkowej tego leku. Opisane powyżej właściwości leków flebotropowych skutkują m.in. szybszym ustępowaniem dolegliwości podmiotowych, szybszym ustępowaniem objawów u chorych z żylną chorobą zakrzepową, przyspieszeniem gojenia owrzodzeń podudzi. Znajduje to odzwierciedlenie w licznych doniesieniach naukowych z zakresu flebologii.
  W leczeniu przewlekłej niewydolności żylnej stosujemy także kompresoterapię (leczenie uciskowe). Zwiększa ona prędkość przepływu krwi w żyłach, zmniejsza średnicę żył, poprawia czynność zastawek żylnych, zmniejsza obrzęk. Jest to bardzo skuteczne leczenie i powinno być stosowane na każdym z etapów choroby. Używa się do tego celu bandaży, opasek elastycznych lub specjalistycznych podkolanówek, pończoch i rajstop o stopniowanej kompresji. Fizykoterapia to głównie leczenie ruchem i stosowanie odpowiedniej aktywności fizycznej. Pomocna jest również elewacja (uniesienie) kończyn dolnych podczas snu lub kilkukrotnie w ciągu dnia.
  Przy pierwszych objawach zespołu przewlekłej niewydolności żylnej pacjent powinien być pouczony przez lekarza o czynnikach inicjujących dolegliwości, jak również przyspieszających postęp zmian chorobowych oraz o sposobach ich unikania, a zatem o konieczności zmiany trybu życia. Zalecenia te pozostają aktualne w każdym stadium zaawansowania choroby. Szczególnie przeciwwskazane jest długotrwałe przebywanie w pozycji stojącej lub siedzącej, nagrzewanie nóg (kąpiele, nasłonecznienie), noszenie obcisłych ubrań np. spodni, pończoch samonośnych, skarpet z ciasnym ściągaczem, uciskających wysokich butów, butów na wysokim obcasie, dźwiganie ciężarów, spożywanie pokarmów wzdymających i zapierających, palenie tytoniu. Niekorzystnie oddziałują również niektóre leki (np. żeńskie hormony płciowe), ciąża, nadwaga, mała aktywność fizyczna, długotrwałe unieruchomienie.

• Rak podstawnokomórkowy skóry

  Rak podstawnokomórkowy skóry (znany pod wieloma nazwami, m.in. basalioma, BCC, wrzód Jakuba, rak Krompechera) jest najczęstszym nowotworem złośliwym człowieka. W większości przypadków lokalizuje się na skórze górnej części twarzy, z wyłączeniem gałki ocznej. Jest to podyktowane głównym czynnikiem inicjującym – ekspozycją na światło słoneczne. Charakteryzuje się powolnym przebiegiem i wzrostem, niskim stopniem złośliwości (tzw. złośliwość miejscowa), bardzo rzadkim przerzutowaniem (zwykle do najbliższych węzłów chłonnych). Wygląd wykwitów pierwotnych może być mocno zróżnicowany; najczęściej są pojedyncze, ale mogą być również mnogie. Zazwyczaj początkowo są to lekko wyniosłe guzki w kolorze skóry, z tendencją do krwawienia po drobnych urazach. Z czasem rosną i wytwarzają niegojące się owrzodzenia. Leczenie raka podstawnokomórkowego polega na doszczętnym wycięciu zmiany wraz z marginesem zdrowej skóry. Wycięty preparat przesyła się do oceny histologicznej celem potwierdzenia rozpoznania. Przy mniejszych ogniskach i wczesnych postaciach niekiedy stosuje się terapię laserem dwutlenkowowęglowym. Rokowanie jest korzystne.

• Rogowacenie okołomieszkowe

  Choroba dermatologiczna, charakteryzująca się pojawianiem wokół mieszków włosowych twardych grudek, będących skutkiem nadmiernego rogowacenia ich ujść. Skóra zajęta chorobą wygląda jak gęsia skórka, a w dotyku jest sucha i szorstka, przypominając tarkę. Zwykle nie towarzyszą temu żadne dolegliwości, czasem pacjenci skarżą się na świąd. Najczęściej zmiany obserwujemy na ramionach i udach, ale mogą dotyczyć również twarzy i innych okolic ciała. Objawy często są mniej nasilone w okresie letnim. W leczeniu dobrze sprawdza się fototerapia DyeVL.

• Rozstępy

  Rozstępy to rodzaj blizn skóry, występujących najczęściej na brzuchu, piersiach, bocznych powierzchniach ud, pośladkach, biodrach, grzbiecie. W miejscu ich powstania naskórek i skóra są cieńsze, a włókna sprężyste zanikają. Dzieje się tak zwykle w sytuacjach, gdy skóra ulega gwałtownemu i długotrwałemu rozciągnięciu ponad granice jej naturalnej wytrzymałości. W początkowej fazie (zapalnej), świeże rozstępy są sinoczerwone, mają postać pręgów o różnej długości i szerokości. Później występuje faza zanikowa biała – starsze rozstępy są uformowane na stałe, pręgi są lśniące, wiotkie, marszczące się jak bibuła, przy dotyku wyczuwalny jest ubytek skóry właściwej.

  Szukając powodów występowania rozstępów należy wymienić przyczyny fizjologiczne (okres dojrzewania i ciąży, hormonalne (nadczynność kory nadnerczy), polekowe (długotrwałe leczenie kortykosteroidami), dietetyczne (z powodu otyłości), genetyczne i osobnicze (wrodzone predyspozycje).

  Postępowanie mające na celu poprawę wyglądu skóry z rozstępami wymaga zawsze terapii skojarzonej. W tym celu wykorzystujemy mikrodermabrazję, mezoterapię mikroigłową lub igłową, biostymulację, masaże, laser frakcyjny. Całkowite pozbycie się rozstępów jest możliwe jedynie drogą operacyjną.

• Rumień

  Obraz rumienia wywołany jest przez sieć poszerzonych powierzchownych naczyń włosowatych, które pod wpływem emocji, mrozu, ciepła, zimna, spożycia alkoholu, ostrych potraw, wzrostu ciśnienia tętniczego krwi rozszerzają się i tworzą rumieńce na policzkach, szyi, dekolcie. Początkowo jest to stan przejściowy, który może się utrwalić i wówczas skóra jest trwale zaczerwieniona. Może występować jako niegroźny defekt urody lub być objawem innych chorób. W postępowaniu zachowawczym wykorzystujemy kremy do cery naczyniowej (np. serii Avene Antirougeurs). Izolowany rumień z powodzeniem leczymy naświetlaniem laserem Nd:YAG lub DyeVL.

• Skrócenie wędzidełka

  Prawidłowe wędzidełko wargi górnej nie powinno sięgać końca dziąsła ani być wachlarzowato rozrośnięte od strony wargowej. Jeśli tak się dzieje, ogranicza to ruchy wargi, co powoduje u dzieci trudności w domykaniu ust, zbieraniu pokarmu z łyżeczki, a w starszym wieku problemy przy wymawianiu głosek dwuwargowych (p, b, m). Może też uniemożliwić zbliżenie się górnych siekaczy. Powstaje wtedy między nimi szpara, w której zalegają resztki pokarmu, co sprzyja rozwojowi próchnicy i chorób przyzębia.

  Skrócenie wędzidełka wargi dolnej, wskutek odciągania dziąsła od zębów, powoduje anemizację błony śluzowej dziąsła przyczepionego do wędzidełka i odsłanianie szyjek zębowych.

  Skrócenie wędzidełka języka jest najczęstszą anomalią jamy ustnej. Objawia się brakiem możliwości uniesienia czubka języka do wałka dziąsłowego przy szeroko otwartych ustach. Ulega on przytrzymaniu przy dnie jamy ustnej, często tworząc na końcu serduszkowate wgłębienie. Zbyt krótkie wędzidełko ogranicza ruchy języka, co prowadzi u dzieci do wytworzenia nieprawidłowego wzorca ssania, połykania i żucia. Kształtuje się wada zgryzu i występuje ślinienie się, czego skutkiem jest nieprawidłowa artykulacja wielu głosek.

  Skrócenie wędzidełka napletka może występować w postaci pierwotnej, jako wrodzona wada anatomiczna lub jako schorzenie wtórne, powstałe w wyniku urazów lub stanów zapalnych. Niezależnie od postaci, za krótkie wędzidełko uniemożliwia swobodne zsuwanie się napletka poza rowek zażołędny w stanie zwisu, a szczególnie w czasie wzwodu prącia. Jego forsowne odprowadzanie powoduje wówczas bolesne pociąganie żołędzi, zwłaszcza podczas stosunku. W skrajnych przypadkach może dojść nawet do naderwania wędzidełka lub jego zerwania, co objawia się bólem i krwawieniem. Zerwane wędzidełko zrasta się nieprawidłowo, co powoduje dalsze jego skracanie, a wygojone bez interwencji chirurgicznej może zrywać się ponownie. Leczymy je operacyjnie (plastyka chirurgiczna) lub podcinamy laserem CO₂.

• Stulejka

  Nazywamy tak schorzenie, polegające na zwężeniu końcowego odcinka napletka, co uniemożliwia lub znacznie utrudnia zsunięcie go z żołędzi prącia. Jest to najczęściej spotykana patologia napletka, rozpoznawana powyżej 2 roku życia. Może mieć charakter wrodzony lub nabyty (w wyniku np. chorób zapalnych). Nieleczona, powoduje utrudnienie we współżyciu oraz problemy z utrzymaniem higieny, skutkujące miejscowymi zakażeniami. Zwykle wymaga leczenia operacyjnego, przeprowadzanego przez urologa. Zabieg wykonuje się w znieczuleniu miejscowym i może być przeprowadzony ambulatoryjnie.

• Szczelina odbytu

  Szczelina odbytu jest owrzodzeniem końcowego odcinka kanału odbytu, powstałym wskutek podłużnego pęknięcia wyścielającej go skóry (anodermy). Najczęstszą przyczyną jej powstania jest uraz mechaniczny (zaparcia, biegunki), często przy równoczesnym zwiększonym napięciu zwieraczy odbytu. W większości przypadków występuje na tylnej ścianie kanału. Objawia się piekącym bólem, świądem i niewielkim krwawieniem po oddaniu stolca (defekacji). Niewyleczona szczelina przechodzi w formę przewlekłą z włóknieniem brzegów i wytworzeniem na szczycie przerosłego fałdu skórnego (guzka wartowniczego). Leczeniem pierwszego rzutu jest postępowanie zachowawcze – dieta, nasiadówki, leki miorelaksacyjne (zmniejszające napięcie mięśnia zwieracza odbytu) i spulchniające stolec. W razie nieskuteczności, konieczne może być leczenie operacyjne. Alternatywą, przynoszącą bardzo dobre efekty, jest rozluźnienie zwieraczy odbytu poprzez trening z użyciem dylatatora (rozszerzacza) Kříža lub ostrzykiwanie toksyną botulinową (Botox).

• Świąd odbytu

  Świąd odbytu jest wyjątkowo dokuczliwą przypadłością, często o niemożliwej do ustalenia lub niepewnej przyczynie. Może niespodziewanie pojawiać się i samoistnie ustępować. Z tego powodu leczenie jest trudne a nawroty częste. Uporczywie utrzymujące się dolegliwości doprowadzają do rozdrażnienia i irytacji, powodując konflikty z otoczeniem, obniżenie aktywności zawodowej i jakości życia.

  W każdym przypadku, zbierając wywiad lekarski, badając pacjenta i wykonując dodatkowe testy, staramy się ustalić czynnik etiologiczny dolegliwości.

  Mogą to być tzw. choroby układowe takie jak cukrzyca, skaza moczanowa, choroby zapalne ne­rek, nadczynność tarczycy, alergie, niewydolność wątroby, żółtaczka mechaniczna, zakażenia ogniskowe, zaburzenia trawienia, niedobór żelaza, niewydol­ność jajników, morfinizm, nieswoiste zapalenia jelit

  lub

  przyczyny miejscowe: niedostateczna higiena osobista, draż­niące wydaliny lub wydzieliny z sąsiednich narządów, podrażnienie chemiczne lub mechaniczne, zakażenia grzybicze, pasożyty, stany zapalne skóry, zmiany łuszczycowe, choroby weneryczne – szczególnie kłykciny kończyste, wypadanie hemoroidów lub odbytnicy, szczelina odbytu, przetoki okołoodbytnicze, nowotwory.

  Mimo tego najczęściej nie jest się w stanie określić przyczyny świądu, dlatego też po wyklucze­niu wszystkich możliwych czynników, w takich przypadkach rozpoznaje się tzw. świąd idiopatyczny, czyli samoistny, powstający na tle zaburzeń psychosomatycznych.

• Teleangiektazje

  Teleangiektazje (popularnie: pajączki naczyniowe, żyłki, pękające naczynka) to trwale rozszerzone (nie pęknięte!) śródskórne naczynia włosowate splotu podbrodawkowego skóry, które prześwitują przez naskórek. Umiejscowione na twarzy mają kolor czerwony (przewaga naczyń tętniczych), na kończynach dolnych – sinoniebieski (przewaga naczyń żylnych). Powstawanie teleangiektazji na kończynach dolnych budzi zaniepokojenie i powoduje dyskomfort. Mogą one być pojedyncze, krzaczkowate, wachlarzowate lub gęsto przylegać do siebie tworząc rozlany rumień. Występują głównie u kobiet, co wiąże się z poziomem estrogenów, i umiejscawiają się na bocznych powierzchniach ud, podudzi, w okolicy kostek. Ich powstawaniu sprzyjają duże wahania temperatur, przebywanie w bardzo niskiej lub wysokiej temperaturze. Choć mogą być objawem chorobowym lub pierwszym zwiastunem niewydolności żylnej to najczęściej są wyrazem skłonności osobniczej, nierzadko dziedzicznej. Teleangiektazje nie powodują dolegliwości, a przyczyną wizyty u lekarza zazwyczaj są względy estetyczne. Można je bezpiecznie obliterować z użyciem lasera Nd:YAG lub elektokoagulacji.

• Tłuszczak

  To łagodny nowotwór tkanki tłuszczowej. Występuje pojedynczo lub w dużej liczbie w przypadku tłuszczakowatości – dziedzicznej choroby genetycznej. Badalny jest jako dobrze odgraniczony, przesuwalny, miękki i niebolesny guz położony tuż pod skórą. Rośnie powoli osiągając rozmiary do kilkunastu cm, bardzo rzadko złośliwieje. Tłuszczaki wymagają chirurgicznego usunięcia. Konieczne jest wycięcie guza w całości wraz z otaczającą  go cienką torebką. Jeśli zabieg nie jest radykalny, tłuszczak odrasta.

• Torbiel włosowa

  Torbiel włosowa (cysta pilonidalna, zatoka włosowa) powstaje z zapalnie zmienionych mieszków włosowych i zawiera włosy, które rosną w jej wnętrzu. Przyczyną etiologiczną zapalenia są najczęściej beztlenowce. Proces toczy się w tkance podskórnej w okolicy krzyżowej (szpara międzypośladkowa). Dochodzi wówczas do wytworzenia torbieli z przetokami ropnymi w skórze. Przetoki mogą ulegać czasowemu zamknięciu, czemu towarzyszy zaostrzenie objawów chorobowych. Wytwarza się wtedy ropień z towarzyszącymi typowymi objawami (gorączka, ból, obrzęk i zaczerwienienie w okolicy krzyżowej). Zwykle opisywana przypadłość dotyczy młodych mężczyzn, a istotne znaczenie ma nadmierna potliwość i przestrzeganie zasad higieny osobistej.

  Leczenie torbieli włosowej jest zależne od fazy choroby. W stanie ostrym polega na nacięciu, drenażu i płukaniu jamy ropnia oraz usunięciu włosów. Jest to postępowanie doraźne, zwykle nie powoduje całkowitego wyleczenia i następuje nawrót choroby. Jedynym skutecznym sposobem jest planowe wycięcie torbieli. Stosowanych jest kilka metod operacyjnych, a wybór zależy przede wszystkim od umiejętności i przyzwyczajenia chirurga. Różnice między nimi polegają głównie na sposobie zamknięcia ubytku po wyciętej zmianie. Może to być gojenie „na otwarto”, szwy zbliżające, pierwotne zamknięcie rany lub pokrycie skórnym płatem przesuniętym.

• Trądzik

  Trądzik pospolity (młodzieńczy) występuje głównie u osób młodych, na podłożu skóry tłustej. Zmiany pojawiają się najczęściej w okolicach objętych łojotokiem – na twarzy, nad mostkiem oraz na grzbiecie i mają postać zaskórników, grudek, krostek i torbieli. Czynnikiem, który predysponuje do choroby jest osobniczo uwarunkowane nadmierne wytwarzanie łoju i rogowacenie komórek wyścielających przewód wyprowadzający gruczołu łojowego. Wykwitem pierwotnym jest zaskórnik, będący zaczopowanym przewodem łojowym. Gromadzą się w nim w dużych ilościach beztlenowe bakterie Propionibacterium acnes, wywołując stan zapalny. Rozróżniamy zaskórniki otwarte i zamknięte.

  Zaskórniki otwarte – z pora wydobywa się masa rogowo-łojowa, często ciemna na skutek utlenienia keratyny.

  Zaskórniki zamknięte – drobne, białe, czasem występuje w środkowej części otworek, z którego po naciśnięciu wydobywa się biała, kaszowata treść.

  Często z powodu zaniedbań higienicznych, błędnej pielęgnacji lub zaostrzenia czynników wewnętrznych trądzik wymaga leczenia dermatologicznego i specjalistycznej opieki kosmetycznej.

  Trądzik starczy  rozwija się na podłożu każdego rodzaju cery, także u osób, które w okresie dojrzewania nie miały jakichkolwiek problemów skórnych. Choroba występuje zwykle po trzydziestym, a nawet czterdziestym roku życia i dotyczy głównie kobiet. Typowe objawy to pojedyncze, bolesne (w trakcie powstawania) grudki i guzki bez widocznego ujścia. Lokalizują się one głównie w okolicy żuchwy, na podbródku i szyi. Najczęściej pojawiają się przed menstruacją, ale u niektórych kobiet również w środku cyklu. Przy próbie usunięcia takiej zmiany, okazuje się, że nie zawiera ona treści ropnej i zwykle dochodzi do przerwania ciągłości naskórka, a zdrapanie powstałego strupka prowadzi do trwałej blizny. Skóra z trądzikiem starczym wymaga opieki dermatologicznej lub kosmetycznej, ponieważ samodzielne działania w postaci tzw. „chirurgii łazienkowej” doprowadzają z reguły do powstania licznych przebarwień pozapalnych i blizn.

  Trądzik różowaty to przewlekła choroba o podłożu naczyniowym. Występuje najczęściej ok. 35-50 roku życia. Zaburzenia naczynioruchowe zależne od czynników psychicznych i wpływów wegetatywnych powodują trwałe rozszerzenie powierzchownych naczyń krwionośnych skóry. Wykwity obejmują czoło, nos, fałdy nosowo-policzkowe i brodę, co tworzy charakterystyczny obraz „motyla”. Przebieg choroby charakteryzuje się trzema okresami :

  1. okres rumieniowy
  2. okres grudkowy lub grudkowo-krostkowy
  3. okres przerostowy; dotyczy głównie mężczyzn i może występować bez poprzedzających objawów 1 i 2 okresu.

• Ubytek przegrody przedsionkowej

  Ubytek w przegrodzie międzyprzedsionkowej (ASD) jest jedną z najczęstszych wad wrodzonych serca. Wyróżniamy kilka typów ubytków, zależnie od lokalizacji przecieku. Zwykle mamy do czynienia z typem ASD II, czyli przetrwałym otworem owalnym. Ubytek przegrody międzyprzedsionkowej powoduje lewo-prawy przeciek krwi i zwiększony przepływ płucny. Część niewielkich ubytków zamyka się samoistnie w okresie niemowlęcym. Nieleczona wada może się stać przyczyną zatorów, zakażeń, powiększenia i przerostu prawego przedsionka oraz prawej komory, a także zaburzeń rytmu serca. Hemodynamicznie istotne ubytki wymagają leczenia inwazyjnego. Wykonuje się to podczas operacji na otwartym sercu, zamykając ubytek szwem, łatą syntetyczną lub osierdziową, bądź metodą przezskórnego cewnikowania serca, używając specjalnych okluderów.

• Włókniak twardy

  Znany jest również pod nazwą dermatofibroma lub histiocytoma. Dość często bywa wynikiem reakcji odczynowej na ukąszenia i użądlenia owadów z następowym rozrostem tkanki łącznej skóry właściwej. Ma wygląd lekko wypukłego, twardego guzka o zabarwieniu sinoczerwonym do brązowego, o nieostrych brzegach, wielkości do 5 mm i obejmuje całą grubość skóry. Statystycznie najczęściej jest spotykany na podudziach. Nierzadko powoduje świąd, co skłania pacjentów do wizyty u lekarza. Jedynym leczeniem jest chirurgiczne wycięcie zmiany bez zbytniego marginesu zdrowej skóry. Wymaga różnicowania z czerniakiem. W razie wątpliwości diagnostycznych rozpoznanie musi być poparte badaniem histopatologicznym preparatu.

• Włókniaki miękkie

  Są to rozrostowe zmiany tkanki łącznej, występujące najczęściej w formie mnogiej. Przybierają postać miękkich guzków na wąskiej szypule o zabarwieniu otaczającej skóry lub brązowym. Włókniaki rosną powoli od mikroskopijnych zmian do kilkucentymetrowych. Typowymi lokalizacjami zmian są jamy pachowe, okolice pachwin, oczodołów, podstawy sutków i szyja. Często ich występowanie wiąże się z nadwagą a także cukrzycą. Jedynym właściwym leczeniem włókniaków jest chirurgiczne usunięcie, najkorzystniej laserem CO₂.

• Wrastające paznokcie

  Problem najczęściej dotyczy paznokcia dużego palca stopy, czyli palucha. Polega na wciskaniu się rogu lub bocznej krawędzi paznokcia w tkanki miękkie palca. Powoduje to ból, zaczerwienienie, obrzęk i nierzadko infekcje. Jako przyczynę choroby na pierwszym miejscu zwykle wymienia się nieprawidłowe obcinanie paznokci, czyli zbytnie skracanie ich rogów. Pozostałymi przyczynami są: skaleczenie wału paznokciowego (np. przy wycinaniu skórek), noszenie obuwia wywołującego ucisk palca, urazy paznokcia i palca, infekcje grzybicze paznokcia oraz skłonności wrodzone. Szczególną, skrajną postacią jest paznokieć rurkowaty. W leczeniu wrastających paznokci wykorzystuje się zabiegi chirurgiczne oraz zakładane przez kosmetyczki i podologów tamponady i klamry ortonyksyjne.

• Wybroczyny

  Wybroczyny czyli petocje to widoczne w skórze lub błonach śluzowych wynaczynienia niewielkich ilości krwi, pochodzące z drobnych naczyń krwionośnych. Najczęściej spowodowane są bezpośrednim urazem mechanicznym, zwykle stłuczeniem, lub gwałtownym skokiem ciśnienia w naczyniu, co ma miejsce np. przy krótkim, a silnym napięciu mięśni. Innym mechanizmem powodującym pojawianie się wybroczyn są zaburzenia krzepnięcia krwi polekowe lub towarzyszące niektórym chorobom ogólnoustrojowym oraz schorzenia infekcyjne.

• Zakrzep brzeżny odbytu

  Choroba często mylona jest z hemoroidami (spotykane synonimy: zakrzepica brzeżna, zakrzepica splotu żylnego okołoodbytowego, zakrzepica okołoodbytowa, hemoroid zewnętrzny, krwiak okołoodbytowy). Objawia się gwałtownie narastającym, bardzo silnym bólem. Na brzegu kanału odbytu widoczny i wyczuwalny jest bolesny, siny guzek wielkości zwykle kilku do kilkunastu mm. Przyczyny wystąpienia choroby obejmują: spowolnienie przepływu krwi w naczyniu (długotrwała podróż, praca siedząca, ciąża), podrażnienie ściany naczyniowej (zaparcia, forsowne parcia na stolec, często obserwowane w naszej praktyce – otarcia papierem toaletowym przy biegunkach), zaburzenia krzepliwości krwi (choroby hematologiczne, odwodnienie). Standardem w leczeniu jest jak najszybsze nacięcie (w znieczuleniu miejscowym lub bez) i ewakuowanie skrzepliny z naczynia. Niekiedy stosuje się doraźne klinowe wycięcie wykrzepionej żyły. Odbarczenie przynosi szybką ulgę, a powrót do zdrowia trwa kilka dni. Nieoperowany zakrzep w większości przypadków ustępuje samoistnie, lecz powrót do zdrowia jest dłuższy, spotyka się powikłania w postaci martwicy skóry i perforacji zakrzepu oraz skutkuje wytworzeniem fałdu skórnego (anodermy).

• Załupek

  Jest to schorzenie, będące następstwem odprowadzonej stulejki, urazu, stanu zapalnego (często wskutek zaniedbań higieny). Skutkiem tego jest niemożność sprowadzenia na żołądź prącia uprzednio odprowadzonego napletka – jest on za wąski, aby żołądź mogła się przez niego przecisnąć i klinuje się w rowku zażołędnym. Dochodzi do obrzęku, utrudnienia odpływu krwi z żołędzi, a w skrajnych przypadkach nawet do jej martwicy Załupek może wystąpić w każdym wieku. Wymaga szybkiej interwencji chirurga lub urologa. Doraźnie próbuje się najpierw odprowadzić napletek; większość przypadków ostatecznie wymaga leczenia operacyjnego.

• Zespół De Quervaina

  Choroba objawia się bólem lub niewielkim obrzękiem u podstawy kciuka, który występuje podczas chwytania przedmiotów lub przy próbie pokazania europejskiego gestu OK (pięść z kciukiem do góry). Zespół De Quervaina spowodowany jest stanem zapalnym ścięgien mięśni odpowiedzialnych za odwodzenie i prostowanie kciuka, w wyniku ich nadwyrężenia ciężkim lub wielokrotnie powtarzanym obciążeniem. Znany jest też pod nazwą „kciuka matki”, gdyż pojawia się u kobiet, które kilkadziesiąt razy na dobę podnoszą niemowlę.

• Zespół jelita drażliwego (IBS)

  Jest to przewlekła, nieuleczalna choroba jelita cienkiego i grubego, objawiająca się bólami brzucha oraz zaburzeniami rytmu wypróżnień. Choroba ta dotyka od 17 do 30% populacji, w szczególności osoby w 3 i 4 dekadzie życia. Znana jest od 1892 roku. To jedna z najczęściej występujących chorób czynnościowych przewodu pokarmowego, czyli takich, które nie są związane z nieprawidłowościami w budowie jelit. W zespole tym nieprawidłowa perystaltyka powoduje biegunki, często występujące naprzemiennie z zaparciami stolca.

  Obecnie przy stawianiu diagnozy obowiązują tzw. Kryteria Rzymskie III z 2006 roku. Według nich zespół jelita drażliwego można rozpoznać, gdy występuje ból lub dyskomfort (czyli przewlekłe odczucie nie określane jako ból) w jamie brzusznej, trwający co najmniej trzy dni w miesiącu, przez ostatnie trzy miesiące, i towarzyszą mu co najmniej dwa z trzech poniższych objawów:

  • zmniejszenie lub ustąpienie dolegliwości po wypróżnieniu
  • początek objawów związany ze zmianą częstości wypróżnień
  • początek dolegliwości wiążący się ze zmianą wyglądu stolca.

   

  Do innych objawów, które występują tylko w części przypadków, należą: nudności, bóle krzyża, mięśni i stawów, bóle głowy, częste oddawanie moczu, uczucie zmęczenia.

  Ból trzewny może być stały lub nawracać. Najczęściej pojawia się w podbrzuszu i w lewym dolnym odcinku jamy brzusznej. Występuje często po posiłku, a jego siła maleje po wypróżnieniu. Może objawiać się różną intensywnością – od łagodnego do silnego, ostrego bólu. Czasem opisuje się go jako nękający. Wynika on z silnego rozbudzenia receptorów bólowych, które błędnie reagują na bodźce, np. może go wywoływać zwykłe przesuwanie treści pokarmowej w jelicie osoby chorej.

  Biegunki poprzedza ból brzucha, który ustępuje po wypróżnieniu. Nawet niewielkie ilości płynów lub pokarmów stałych mogą prowadzić do wypróżnienia. Biegunki występują w dzień, pierwsza zwykle po przebudzeniu.

  Wzdęcia, czyli uczucie wypełnienia brzucha przez gazy jelitowe, któremu towarzyszy ból pojawiają się najczęściej po spożyciu posiłku i w porze wieczornej. Występują nawet bez powiększenia obwodu brzucha. Ustępują w nocy.

  Chorzy z tą chorobą wykazują zwiększoną wrażliwość przewodu pokarmowego na różne bodźce. U ponad połowy pacjentów z zespołem jelita drażliwego występują zaburzenia w sferze psychologicznej, najczęściej lęk i depresja. Pacjenci zgłaszają często dyskomfort natury psychicznej, pojawiający się po oddaniu stolca, w postaci silnego przekonania, że jelita nie opróżniły się do końca. Wszystko to ma niekorzystny wpływ na nasilenie dolegliwości, z których największe znaczenie ma ból brzucha, odczuwany intensywniej przy stosunkowo niedużych zaburzeniach jelitowych, a wypróżnienie przynosi ulgę. Dodatkowy stres może nasilać dolegliwości bólowe i zaburzać perystaltykę

  Można wyróżnić takie postacie zespołu jelita drażliwego, jak:

  • biegunkowa – z przewagą biegunki
  • zaparciowa – z przewagą zaparć
  • mieszana biegunkowo-zaparciowa.

   

  Postać biegunkowa charakteryzuje się co najmniej jednym z następujących objawów:

  • więcej niż 3 wypróżnienia dziennie
  • luźny lub wodnisty stolec
  • nagłe parcie na stolec.

   

  Postać zaparciowa charakteryzuje się co najmniej jednym z następujących objawów:

  • twarde lub grudkowate stolce
  • mniej niż 3 wypróżnienia w ciągu tygodnia
  • wysiłek w trakcie wypróżniania.

   

  Przyczyny zespołu jelita drażliwego

  Zespół jelita drażliwego jest problemem złożonym, na którego wystąpienie może składać się wiele przyczyn. Etiologia nie jest do końca poznana i stanowi przedmiot wielu badań klinicznych. Przypuszcza się, że trzema podstawowymi czynnikami (często współwystępującymi), które wpływają na zaburzenie jakości pracy jelit, są: nadwrażliwość trzewna, zaburzenia motoryki jelit, zaburzenia jelitowego układu nerwowego. Na wystąpienie choroby mogą też mieć wpływ zaburzenia odżywiania, czynniki psychogenne, genetyczne, jak również płeć i wiek.

  Nadwrażliwość trzewna to zwiększone odczuwanie bólu płynącego z przewodu pokarmowego. Rozpoznaje się ją poprzez badanie poziomu bólu wywołanego pod wpływem rozciągania odbytnicy balonem, tzw. test rozdymania jelit przy użyciu barostatów. Ból podczas tego badania osiąga wyższy poziom u osób z zespołem jelita drażliwego niż u tych niedotkniętych chorobą. Najprawdopodobniej przyczynami nadwrażliwości trzewnej są: przebyta infekcja układu pokarmowego, silny stres przebyty tuż przed lub po zatruciu pokarmowym. Takie czynniki jak depresja, neurotyczność i stany lękowe podwyższają prawdopodobieństwo wystąpienia nadwrażliwości po przebytym zakażeniu pokarmowym. Nadwrażliwość trzewna może być również związana ze zwiększoną ilością komórek tucznych w błonie śluzowej jelita grubego występującą u osoby cierpiącej na zespół jelita drażliwego. Komórki te mają wpływ na uczulenie receptorów nerwów trzewnych, przez co odpowiadają za obniżenie progu bólowego na bodźce czuciowe w jelicie. Na nadwrażliwość w obrębie jelit wpływa także silniejsze odczuwanie bólu w ośrodkowym układzie nerwowym.

  Zaburzenia motoryki jelit. Na motorykę jelit, zwaną perystaltyką, składają się skurcze jelita, napięcia ściany jelita i przesuwanie treści pokarmowej wzdłuż jelita od żołądka w stronę końca jelita grubego. Czynności motoryczne odbywają się poza świadomością i są kontrolowane przez układy nerwowy i hormonalny. U chorych na zespół jelita drażliwego motoryka ta jest zaburzona ‒ mogą występować bardzo silne, częste skurcze jelit przy delikatnym ich pobudzeniu, co wywołuje bóle brzucha i biegunki, lub może pojawić się spowolnienie perystaltyki, co powoduje zaleganie treści pokarmowej w jelitach, zwiększenie ilości gazów, wzdęcia i zaparcia.

  Zaburzenia jelitowego układu nerwowego. Jelitowy układ nerwowy kontroluje czynności ruchowe i wydzielnicze jelit oraz przepływ krwi w jelitach. Pobudzenie pewnych receptorów głównego neurotransmitera przewodu pokarmowego, za pośrednictwem którego funkcjonuje jelitowy układ nerwowy, powoduje wydzielanie substancji, które pobudzają aktywność skurczową mięśni gładkich jelit, czyli nasilają perystaltykę jelit. Na aktywność receptorów ośrodkowego, jak i jelitowego układu nerwowego ma wpływ uwalnianie kortykotropiny – hormonu, który jest wydzielany podczas stresu. Stąd przypuszczenie, iż wywołujące stres zaburzenia depresyjne i lękowe mają znaczny wpływ na zaburzenia w obrębie pracy jelit.

  Możliwą przyczyną zespołu jelita wrażliwego jest silny stres związany z momentami krytycznymi w życiu, takimi jak rozwód, śmierć bliskiej osoby, utrata pracy, zdrada partnera. Ryzyko zachorowania jest większe u osób, które mają trudność z rozładowaniem napięcia, cierpią na depresję, nerwicę lub hipochondrię. Zmiany na tle nerwowym w ośrodkowym układzie nerwowym mają wspomniany wyżej wpływ na zaburzenia w obrębie układu pokarmowego.

  Bada się też wpływ wybranych pokarmów na pojawienie się zespołu jelita drażliwego. Pokarmy mogą wywoływać reakcję immunologiczną prowadzącą do nadwrażliwości trzewnej. O reakcji tej świadczy zwiększenie przeciwciał IgG po spożyciu danego pokarmu. Często wymienianymi produktami nasilającymi objawy zespołu jelita drażliwego są produkty pszeniczne, mleko, jaja i tłuste potrawy, bowiem tłuszcz pobudza aktywność ruchową jelit. Zaburzenia pracy jelit mogą też być spowodowane przejadaniem się, spożywaniem dużej ilości alkoholu, kofeiny i czekolady, dietą ubogą w błonnik, jak również po stosowaniu antybiotyków zaburzających florę bakteryjną jelit.

  Trwałe wyleczenie ludzi dotkniętych zespołem jelita drażliwego nie jest możliwe. Postępowanie lecznicze ma tylko na celu złagodzenie objawów chorobowych. Chorzy uczą się, jak sobie radzić z objawami zespołu i prowadzą w miarę normalne życie.

• Ziarniniak naczyniowy

  Ziarniniak naczyniowy jest to rodzaj naczyniaka, czyli łagodnego nowotworu związanego z nowotworzeniem naczyń włosowatych. Jego pojawienie się w większości przypadków jest zainicjowane przez niewielki uraz i/lub zakażenie bakteryjne. Zbudowany jest z cienkościennych naczyń o dużej średnicy, otoczonych naciekiem zapalnym. Ma wygląd pojedynczego, kilku- kilkunastomilimetrowego guzka o purpurowej barwie i wilgotnej powierzchni. Zmiana szybko rośnie, wykazując tendencję do kontaktowego krwawienia. Lokalizuje się zwykle na rękach i twarzy. Specyficzną postacią jest ziarniniak naczyniowy ciężarnych, pojawiający się na wargach i dziąsłach kobiet w pierwszym trymestrze ciąży. Małe ziarniniaki usuwamy laserem CO₂ lub elektrochirurgicznie, duże wymagają klasycznego wycięcia chirurgicznego.

• Znamię barwnikowe

  Znamiona barwnikowe, często nazywane pieprzami, pieprzykami, występują u każdego człowieka. Różna jest tylko ich ilość, wielkość, umiejscowienie i rodzaj. Niektóre są zbudowane z melanocytów i melanoblastów, czyli komórek produkujących barwnik – melaninę, inne zaś zbudowane są z tzw. komórek znamionowych. Umiejscawiają się w naskórku, oponach mózgowych, naczyniówce, tęczówce i spojówce oka, błonie śluzowej odbytu i jamy ustnej. Mogą dodawać uroku lub szpecić i przeszkadzać. Pomijając aspekty medyczne, zasadnicze znaczenie w podejściu do omawianego problemu ma osobnicze poczucie estetyki. Spotyka się zarówno pacjentów, którym nie przeszkadzają duże, szpecące znamiona na eksponowanych częściach ciała jak i takich, dla których każdy pieprzyk jest przyczyną dyskomfortu.

  Znamiona możemy podzielić na 3 grupy:
  

  • znamiona melanocytowe –naskórkowe (znamię płaskie, plama soczewicowata), skórne=śródskórne (znamię błękitne)
  • znamiona komórkowe – wrodzone, dysplastyczne
  • piegi i ostudy (nie będące typowymi znamionami lecz wykazujące wiele podobieństw)

  W związku z różnorodnością obrazów makroskopowych nie jest możliwym opisanie wyglądu „typowego” znamienia. Każdy rodzaj ma inna budowę, wygląd, charakterystykę. Stąd też poszczególne typy znamion zostaną opisane jako oddzielne pozycje Słownika.

  Fakty i mity:
  

  • duże znamiona wrodzone są obarczone większym ryzykiem transformacji nowotworowej
  • znamiona owłosione złośliwieją rzadziej
  • usunięcie znamienia wraz z fragmentem zdrowej skóry (tzw. marginesem onkologicznym) nie prowadzi do przemiany nowotworowej ani powstania przerzutów
  • jeżeli po chirurgicznym usunięciu znamienia dochodzi do powstania przerzutów, oznacza to, że zmiana była usunięta zbyt późno i przerzutowała już wcześniej
  • niewskazane jest pobieranie wycinków ze znamion. Należy wyciąć je w całości gdyż pobranie wycinka może spowodować zezłośliwienie zmiany
  • znamion nie wolno poddawać krioterapii (mrożeniu) ani leczyć u kosmetyczki
  • każda nowa okoliczność dotycząca znamienia barwnikowego powinna zostać skonsultowana z lekarzem
  • znamiona można usuwać laserowo tylko przy 100% pewności o ich łagodności
  • znamiona „podejrzane” leczymy wyłącznie chirurgicznie i badamy histologicznie
  • nawet czerniak złośliwy jest możliwy do wyleczenia jeśli zabieg przeprowadzi się odpowiednio wcześnie

  Powodem do niepokoju (tzw. wzmożonej czujności onkologicznej) i bezwzględnym wskazaniem do leczenia są cechy świadczące o niebezpieczeństwie rozwoju nowotworu złośliwego: powiększenie lub pogrubienie znamienia, zmiany zabarwienia – ściemnienie lub odbarwienie, często nieregularne, odczyn zapalny – zaczerwienienie, obrzęk, krwawienie, owrzodzenia, świąd. Usuwać powinniśmy również znamiona podlegające stałemu drażnieniu (kołnierzykiem koszuli, paskiem od spodni, ramiączkiem stanika itp.)

• Znamię Suttona

  Znamię Suttona (znamię „ halo”) to szczególna odmiana znamienia barwnikowego, wokół którego występuje obwódka bielaczej skóry, będąca przyczyną zaniepokojenia pacjenta i wizyty u lekarza. Znamię barwnikowe najczęściej ma wielkość kilku mm, jest regularnego kształtu o wyraźnej granicy i różnej kolorystyce, z obwódką do 1 cm odbarwionej skóry. Występuje przeważnie u dzieci i młodzieży do 20 roku życia, najczęściej na tułowiu. Zjawisko „halo” wywołane jest nieznaną z przyczyny reakcją cytotoksyczną limfocytów T, która skierowana jest przeciwko komórkom barwnikowym obecnym w samym znamieniu oraz w otaczającej go zdrowej skórze. W wyniku niszczenia melanocytów dochodzi do zmiany zabarwienia znamienia, początkowo w części środkowej, następnie całe znamię może ulec zanikowi, a otoczka ulega wtórnej repigmentacji.

  Wycinanie znamion Suttona nie jest konieczne dopóki nie pojawią się jakiekolwiek cechy świadczące o ryzyku rozwoju nowotworu złośliwego (patrz: znamię barwnikowe). Ważny jest też wywiad chorobowy oraz rodzinny, dotyczący występowania czerniaka złośliwego i znamion atypowych. W przypadku wszelkich wątpliwości i znamion budzących niepokój lekarza należy chirurgicznie usunąć zmianę i poddać ją ocenie histopatologicznej.

• Żylaki kończyn dolnych

  Żylaki są jednym z objawów zespołu przewlekłej niewydolności żylnej. Są to poszerzone, wydłużone i poskręcane żyły układu powierzchownego. Przyczyną ich powstawania może być wrodzony defekt tkanki podporowej lub nabyta dysfunkcja zastawek żylnych. Żylaki objawiają się bólem, kurczami mięśni, uczuciem pieczenia, drętwienia, zespołem „niespokojnych nóg”, obrzękami. W leczeniu objawowym stosujemy tzw. profilaktykę zachowań, leki flebotropowe, produkty uciskowe. Leczeniem przyczynowym jest postępowanie operacyjne, elementem którego zwykle jest usunięcie żyły odpiszczelowej. Nieleczone żylaki z czasem doprowadzają do powikłań – zakrzepowego zapalenia żył, przebarwień skóry, zaniku tkanki podskórnej, owrzodzeń podudzi.

• Żylna choroba zakrzepowo-zatorowa

  W Polsce co roku około 50 tysięcy osób zapada na zakrzepicę żył głębokich (ZŻG), a około 20 tysięcy doznaje objawowego zespołu zatorowości płucnej (ZTP). Nieleczony ZTP w 30% przypadków kończy się zgonem, ale dzięki stosowaniu leków przeciwkrzepliwych można zmniejszyć śmiertelność do 2-8%.

  Warto wiedzieć:
  – żylna choroba zakrzepowo-zatorowa (ŻChZZ) występuje bardzo często zarówno u chorych hospitalizowanych, jak i w warunkach pozaszpitalnych i w większości przypadków ma klinicznie niemy przebieg; większość zakrzepic okołooperacyjnych przebiega bezobjawowo. Istnieją badania stwierdzające, że u 40% pacjentów operowanych bez profilaktyki przeciwkrzepliwej występują zmiany zakrzepowe kończyn dolnych;
  – pierwszą manifestacją choroby może być zgon spowodowany ZTP, dlatego nie należy czekać, aż wystąpią objawy ZŻG i dopiero wówczas przeprowadzać postępowanie diagnostyczne i wdrażać leczenie;
  – nierozpoznana i nieleczona ZŻG może mieć odległe następstwa w postaci zespołu pozakrzepowego, usposabia chorych do nawrotów ŻChZZ, a w części przypadków jest przyczyną przewlekłego nadciśnienia płucnego;
  – leczenie powikłań ZŻG jest przewlekłe i kosztowne;
  – czynnikami inicjującymi zakrzepicę żylną są składowe tzw. triada Virchowa:

  • uszkodzenie ściany naczynia
  • wzmożona krzepliwość krwi
  • zwolnienie przepływu krwi

  Czynniki ryzyka ŻChZZ:

  • wiek >40 lat
  • długotrwałe unieruchomienie
  • udar mózgu z porażeniem lub znacznym niedowładem kończyn
  • przebyta ŻChZZ
  • nowotwory złośliwe i leczenie przeciwnowotworowe
  • duże zabiegi operacyjne (szczególnie w obrębie kończyn dolnych, miednicy i jamy brzusznej)
  • urazy (zwłaszcza złamania miednicy, bliższego odcinka kości udowej i innych kości długich kończyn dolnych)
  • otyłość
  • żylaki kończyn dolnych
  • niewydolność serca III i IV klasy NYHA
  • obecność cewnika w dużych żyłach
  • choroba Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego
  • zespół nerczycowy
  • czerwienica prawdziwa, nadpłytkowość samoistna i nocna napadowa hemoglobinuria
  • ciąża i połóg, stosowanie doustnych środków antykoncepcyjnych i hormonalnej terapii zastępczej
  • trombofilia wrodzona powodowana niedoborem naturalnego inhibitora krzepnięcia lub mutacją genów
  • obecność przeciwciał antyfosfolipidowych

  Objawy kliniczne, które powinny budzić nasze zaniepokojenie i podejrzenie choroby, w przypadku wystąpienia których powinniśmy bezzwłocznie udać się do lekarza
  

  • Ból spoczynkowy kończyny
  • Bolesność uciskowa
  • Obrzęk kończyny (konieczny pomiar obwodów obu kończyn i stwierdzenie asymetrii)
  • Objaw Homansa – silny ból podudzia przy grzbietowym zgięciu stopy
  • Nadmierne wypełnienie żył powierzchownych
  • Zmiana zabarwienia skóry na sino-czerwoną
  • Objaw Mozela – wzmożone napięcie i bolesność zajętego obszaru

  Choroby i stany o zbliżonych objawach klinicznych
  

  • Uszkodzenie aparatu mięśniowo-więzadłowego
  • Zespół pozakrzepowy
  • Cellulitis
  • Zakrzepica powierzchowna
  • Pęknięcie torbieli podkolanowej Bakera
  • Obrzęk chłonny
  • Zastój (refluks) żylakowy
  • Róża
  • Choroby internistyczne